نكاتي براي بيشتر زنده نگه‌داشتن ماهي قرمز

ماهي قرمز حوض، اين حيوان دوست داشتني که حضورش همراه با شادي، آرامش و زيبايي است، تاريخي چند هزارساله را پشت سر نهاده است تا به‌عنوان قديمي‌ترين ماهي خانگي يا زينتي به حوض خانه‌هاي مردم و آب نماهاي عمومي راه يافته و سال‌هاست زينت بخش سفره‌هاي هفت سين آنان در ايام نوروز شده است.
بسياري از کودکان ايراني از طريق همين ماهي‌هاي قرمز سفره هفت سين با دنياي حيوانات آشنا مي‌شوند و براي بسياري از ما عشق و علاقه به حيوانات از همين ماهي قرمز شروع شده است.
ماهي قرمز، ماهي سرخ، ماهي طلايي، زر ماهي، طلا ماهي، ماهي حوض يا گلد فيش (Gold fish) با نام علمي Carassius auratus، گرچه امروزه در اكثر كشورهاي دنيا وجود دارد و حتي تا قاره آمريكا نيز گسترش يافته است ولي اين ماهي بومي كشورهايي چون چين، ژاپن، هنگ كنگ، لائوس و ماكائو است.
با‌توجه به شواهد و مدارک موجود، چيني‌ها نخستين كساني بودند که حدود 1000 سال قبل مبادرت به نگهداري و پرورش ماهيان زينتي كردند و ماهي گلدفيش که در حال حاضر نيز جزو ماهيان محبوب آکواريوم داران است، در آن زمان نيز ماهي مورد علاقه آنان بوده است.
اين ماهي در آن زمان در ظروف مخصوصي که بدنه مات داشتند نگهداري مي‌شد زيرا در آن زمان عقيده بر اين بود که اين ماهي از بالا زيباتر به‌نظر مي‌رسد.
ژاپني‌ها نيز که علاقه زيادي به اين ماهي داشتند، علوم مربوط به تکثير، پرورش و ايجاد رنگ‌هاي زيبا در اين ماهي را کامل‌تر كردند. اين ماهي در اواسط قرن 17 به اروپا معرفي شد و اولين کتب و نوشته‌ها در اين رابطه مربوط به اواسط قرن 19 است.
ماهيان قرمز به گروهي از ماهيان تعلق دارند که در درجه حرارت پايين‌تر از ماهيان گرمسيري زندگي مي‌کنند و Cool Water Fish نيز نام دارند. حرارت مورد نياز اين ماهيان در حدود 20 درجه سانتي‌گراد است. مي‌توان با توجه به گونه‌هاي متفاوت، اندازه‌ها و اوزان مختلف آن را به وفور مشاهده کرد.
حداكثر طول و وزن ثبت‌شده اين‌گونه در ايران 35 سانتي‌متر و 2/1 كيلوگرم و حداكثر طول و وزن ثبت شده آن در جهان 59 سانتي‌متر و 3 كيلوگرم است. (وزن تا 4/5 کيلوگرم نيز گزارش شده است.) اين ماهي در سن 4 - 2 سالگي بالغ مي‌شود و طول عمر 10 تا 20 ساله هم براي اين ماهي غيرمعمول نيست. (طول عمر بيش از 40 سال نيز براي ماهي قرمز ثبت شده است.)

غذاي ماهي‌ها

گرچه عمدتا ماهي قرمز را به جهت نگاهداري در آکواريوم پرورش مي‌دهند اما در ايران در رودخانه‌هاي حوزه آب ريز درياي خزر نيز مي‌توان آنان را يافت. در قديم مردم ماهي قرمز را در طول سال در خانه‌هاي خود نگه مي‌داشتند و شايد به همين دليل است که اين ماهي‌ها، ماهي حوضي نيز ناميده مي‌شوند.

در قديم خانه‌ها وسيع بودند و حوض‌هاي بزرگ درآنها وجود داشت و اکثر حوض‌ها داراي آب راكد بودند که خود مرکزي براي توليد حشرات بود. ماهي‌هاي قرمز براساس ساختار زيستي شان به‌خوبي درآب‌هاي راکد مي‌توانند زندگي کرده و براي تغذيه خود از تخم حشرات استفاده كنند.

باتوجه به آنچه گفته شد، تغذيه ماهي‌ها در تنگ، از اهميت بالايي برخوردار است و بهترين كار اين است كه از غذاهاي مخصوص آنها استفاده شود. غذاي ماهي نيز بايد در ظروف كاملا دربسته و در جاي خشك، خنك و تاريك نگهداري شود. توجه به تاريخ مصرف غذاي ماهي يکي از اصول اوليه خريد و نگهداري است. از غذاهايي که تاريخ مصرف آن گذشته است هرگز براي تغذيه ماهي استفاده نکنيد.

ماهى قرمز بايستى با غذاهاى کم پروتئين و سرشار از کربوهيدرات شناور در سطح آب تغذيه شود، اين ماهي بايستى دوبار در روز و درمدت يک تا دو دقيقه تغذيه شود.غذادهى بيش از حد باعث انباشت مواد آلى و دفعى و در نتيجه مسموم شدن ماهى خواهد شد. از خرده‌هاي ريز نان يا حبوبات پخته شده يا زرده تخم مرغ مي‌توان به‌عنوان غذاي اين ماهي‌ها استفاده نمود.

خانه ماهي‌ها

اولا درصورتي‌که ماهي داريد و ماهي جديدي را خريداري کرده‌ايد حتما آنها را جدا از هم نگه‌داريد. حداقل زمان براي اين جدايي (دوره‌اي قرنطينه‌اي) دو هفته است. محل قرار گرفتن آکواريوم يا ظرف نگهداري ماهي در منازل نبايد در معرض نور مستقيم خورشيد باشد، زيرا علاوه بر بالابردن درجه حرارت آب، باعث رشد زياد جلبک‌ها روي ديواره آن و ايجاد منظره نامناسب در ظرف نگهداري و سبب بروز مشکلات خاص خود مانند نوسانات ميزان اکسيژن آب و مسموميت‌هاي احتمالي براي ماهي مي‌شود.

خانواده‌ها به شکل سنتي از تنگ‌هاي گرد و کروي و شبه کروي و فاقد ضلع به‌عنوان زيستگاه ماهي استفاده مي‌كنند. ماهي قرمز در ظروفي اين چنيني قدرت جهت يابي خود را از دست مي‌دهد و ضلعي را نمي‌يابد تا باز تاب موج برگشتي آب را پي گيرد. از اين جهت بهتر است از ظروفي با ديگر اشکال هندسي استفاده شود.

اگر دقت کنيد عمدتا ماهي‌هاي قرمز پس از چرخيدن به دور تنگ در کف تنگ به شکلي ايستايي باقي مي‌مانند. هر چه ظرف نگهداري بزرگ‌تر باشد تحرک و اکسيژن بيشتري را براي ماهي به ارمغان خواهد آورد.

توجه داشته باشيد ظروف فلزي زيستگاه مناسبي براي ماهي‌ها محسوب نمي‌شوند.ميزان تراکم ماهيان در ظرف نگهداري آنان از عوامل بسيار مهمي است که بايد در نظر گرفته شود، زيرا علاوه بر اين‌که تراکم زياد به‌عنوان يک استرس محسوب مي‌شود، باعث افزايش انتقال بيماري‌ها شده، و آلودگي آب و رقابت ناسالم غذايي را نيز باعث مي‌شود.

ماهي قرمز بايد به‌صورت طبيعي از آفتاب استفاده كند. برخي افراد با توجه به محدوديت‌هاي زندگي آپارتماني ظرف نگهداري ماهي را مدت‌هاي طولاني در معرض نور خورشيد قرار مي‌دهند که اين امر باعث سوختن پوست ماهي و بروز مشکلات بعدي مي‌شود.

البته محل قرار گرفتن ظرف نگهداري ماهي در منازل نبايد در معرض مداوم جريان مستقيم هوا باشد زيرا باعث کاهش دماي آب مي‌شود.

ظرف نگهداري ماهي را در مکاني ثابت قرار دهيد و از جابه‌جايي مداوم و يا ضربه زدن به آن خودداري کنيد زيرا ضربه‌هاي فيزيکي وارد شده برآن، يک استرس محيطي براي ماهيان است. ماهي قرمز براثر ضربه‌اي هرچند كوچك به تنگ و يا صداي توليدشده در محيط به‌شدت مي‌ترسد و سكته مي‌كند.

ماهي‌ها و بيماري‌هاي پوستي

دستکارى ماهى توسط افراد در هنگام جابه‌جايي و... به‌خصوص توسط کودکان علاوه بر اينکه باعث آسيب ديدن پوشش سطحى ماهى شده و ماهى را نسبت به باکترى‌ها و انگل‌هاى آب حساس و آسيب‌پذير مى‌کند باعث بروز گرانولوم پوستى مى‌شود. دربدن اين ماهى‌ ممكن است نوعى موجود زنده با نام مايکوباکترى باشد که تماس مستقيم سبب گرانولوم مى‌شود و درمان آن هم حدودا 6 هفته به طول مى انجامد.

توصيه مي‌شود بعد از هر بار دست زدن به ماهيان زينتى شست‌وشوى کامل دست‌ها با آب و صابون را در برنامه خود قرار دهيد و درصورت امکان قبل از آن از دستکش استفاده كنيد.

استفاده دستکش براي افراد حساس و داراى سوابق آلرژى ضرورى است، البته به اين نکته توجه داشته باشيد که استفاده از ماهى‌هاى قرمز در محيط هيچ عارضه‌اى ايجاد نمى کند. درصورت مشاهده علائم و عوارض پوستي در افراد خانواده، حتما به پزشك مراجعه كنيد.

پايان ماهي‌ها

نكته مهمي كه نبايد فراموش كنيد اين است كه اين ماهي قادر به تحمل آب کم اکسيژن و بقا و توليد مثل در آبگيرهاي کوچک است. زيستگاه اين‌گونه ماهي آب‌هاي شيرين و تا حدي آب شور، قسمت‌هاي پاييني رودخانه‌ها، تالاب‌ها و درياچه‌هاي مناطق گرم است.

اين‌گونه نسبت به تغييرات شرايط محيطي مثل شوري، گل‌آلودگي، دماي آب، اكسيژن و آلودگي‌هاي محيطي بسيار مقاوم است و اكثرا زيست در كمتر از 10 متر را ترجيح مي‌دهد.

غذاي عمده اين ماهي گياه است اما در رژيم غذايي اين‌گونه، جانوران كف‌زي چون حشرات و سخت‌پوستان نيز مشاهده مي‌شود و درصورت رها‌سازي‌ در زيستگاه غيرطبيعي آن، ماهي طلايي با تغذيه از گياهان باعث كاهش و از بين رفتن گياهان آبزي‌شده و اين موجب كاهش پناهگاه لاروها، ماهيان كوچك و همچنين كاهش جمعيت بي‌مهرگان مورد تغذيه ديگر ماهيان اقتصادي مي‌شود.

از طرف ديگر ماهي حوض هنگام تغذيه باعث گل‌آلودگي آب مي‌شود و اين امر سبب كاهش نفوذ نور در آب و توقف رشد گياهان و در نتيجه خفه شدگي بي‌مهرگان كف‌زي و بازيابي راحت فسفات شده كه اين تغييرات به نوبه‌خود ماهيان بومي را تحت‌تأثير قرار داده و موجب كاهش و حتي حذف بعضي از آنها مي‌شود.

به اين ترتيب بايد گفت رقابت غذايي و مكاني ماهي حوض با ماهيان بومي باعث كندي تغذيه و توليد مثل ماهيان بومي مي‌شود چرا كه اين‌گونه بسيار مقاوم و فرصت‌طلب است.

اينها همه دلايل خوبي است تا از رهاسازي ماهي حوض در رودخانه‌ها اجتناب کنيم و اين ماهي را در روز طبيعت در محيط‌هاي آبي بسته همچون استخرها و حوضچه‌هاي پارک‌ها رها كنيم.

نکاتی برای خرید ماهی

درصورتي‌که مي‌خواهيد ماهي قرمزتان را تا پايان سفره هفت سين شاداب در کنار سفره‌هاي خود داشته باشد به اين نکات توجه فرماييد:
* ماهي قرمز را از مراكز عرضه بهداشتي، تهيه کنيد. گرچه اين مراکز توسط متوليان امر کنترل مي‌شوند، ولي توجه به برخي نکات زير مي‌تواند به شما در خريد يک ماهي سالم کمک كند.
* ماهي سالم مي‌بايد داراي پولک‌هايي سالم و رديف و فاقد زدگي و زخم يا مناطقي عاري از پولک روي پوست خود باشد.
*ماهي سالم مي‌بايد داراي تحرک مناسبي بوده و به حالت يک پهلو و لخت در آب غوطه ور نبوده و بخشي از بدنش بر آمده نباشد.
*رويت ماهي در سطح آب نشان از کمبود اکسيژن دارد. به عکس مجموعه ماهيان قرمز و حباب‌هاي هوايي که از دهان آنان خارج مي‌شود، توجه کنيد.
* باله‌هاي شناي ماهي بايستي قائم بوده و دم به حد کفايت با تحرک و کشيده باشد و در راستاي فيله فوقاني بدن ماهي قرار داشته باشد.
* ماهي‌هاي کوچک به لحاظ سن کمتر و اندازه‌هاي کوچک‌تر و تامين اکسيژن به جهت نگاهداري در ظرف مناسب‌تر هستند.
* در پي ماهي‌هاي بزرگ‌تر نباشيد که به فضاي بزرگ تري نيز نياز دارند.

*****

نکاتی برای خرید ماهیان قرمز 

:: موضوعات مرتبط: بهداشت , ,
:: برچسب‌ها: نكاتي براي بيشتر زنده نگه‌داشتن ماهي قرمز , زنده نگه‌داشتن ماهي قرمز ,
:: بازدید از این مطلب : 11499