مهم ترين اثر روزه بعد تربيتي آن است. روزه روح آدمي را لطيف و اراده انسان را «قوي» و غرائز او را «تعديل» مي کند.
از مرتاضان، که از خودداري هاي مخصوص به تطهير روح مي پردازند، گرفته تا صوفيان، که چله نشينند و امساک از اصول آنها است، و عارفان که مي گويند: «اندرون از طعام خالي دار تا در او نور معرفت بيني.» همگي نقش محوري روزه در خودسازي و تهذيب نفس را باور دارند؛ زيرا روزه، تمرين مقاومت و آمادگي روحي در خودسازي اخلاق و تهذيب نفس بر دو پايه استوار است:
الف) تخليه؛ يعين پاکسازي و تصفيه ي روح از عادات ناپسند و آلودگي هاي مادي که مقدمه ي آن شناخت صفات پسنديده و ناپسند است.
ب) تحليه؛ يعني آراستن نفس به صفات پسنديده و مطلوب انساني، مانند تقوا که از حکمت هاي روزه است « لعلکم تتقون.»(1)

روزه بستر مناسبي براي ايجاد تقوا فراهم مي سازد. افرادي که ساليانه، يک دوره يک ماهه اي را براي مبارزه با خواسته هاي دروني مي گذرانند، از آمادگي رزمي و دفاعي بيشتري برخوردارند. پيامبر اکرم (ص) شکم چراني و شهوت جنسي را از جمله سه امري برشمرد که پس از خويش، براي امتش نسبت به آنها بيمناک بود.
و نيز از کلام گوهر بار آن حضرت است که فرمود: «اولين چيزهايي که موجب گرفتاري انسان در آتش جهنم است، دهان (ابزار گناهان فراوان)، و فرج (ابزار شهوت جنسي) است.»
روزه دار بايد در حال روزه با وجود گرسنگي و تشنگي از غذا و آب، از بعضي لذات هم چشم بپوشد و عملاً ثابت کند که همچون حيوان، در بند اصطبل و علف نيست. او مي تواند کنترل امور نفس سرکش را به دست بگيرد و با تمرين هاي پيگير و خستگي ناپذير از وسوسه هاي دشوار شکم و شهوت بگذرد و بر هوس ها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقيقت بزرگترين فلسفه ي روزه همين اثر تربيتي و معنوي آن است. انساني که انواع غذاها و نوشابه ها را در اختيار دارد و هر لحظه که تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مي رود، مانند درختاني است که در پناه ديوارهاي باغ بر لب نهرها مي رويند، اين درختان نازپروده، بسيار کم مقاومت و کم دوامند. اگر چند روزي آب از پاي آنها قطع شود، پژمرده شده و خشک مي شوند؛ اما درختاني که در لابه لاي صخره ها در دل کوه ها و بيابان ها مي رويند و در همان اوان رشد، همواره با طوفان هاي سخت، آفتاب سوزان، سرماي زمستان و با انواع محروميت ها دست و پنجه نرم مي کنند، بسيار محکم و بادوام هستند.
روزه، آدمي را از عالم حيوانات جدا کرده و به جهان فرشتگان مي برد.
اگر پيامبر اسلام (ص) مي فرمايند: «الصوم جنه من النار؛ روزه سپري است در برابر آتش دوزخ.» (2) اشاره به همين موضوع است.
يعني روزه موجب غفران و آمرزش گناهان و معاصي انسان است، که به وسيله روزه نجات از آتش جهنم و عقوبت پروردگار حاصل مي شود.
در روايت آمده که امام علي (ع) از پيامبر اکرم (ص) پرسيدند: چه کنيم که شيطان از ما دور شود؟ حضرت فرمود: «الصوم يسود وجهه و الصدقه تکسر ظهره و الحب في الله و المواظبه علي العمل الصالح يقطع دابره و الاستغفار يقطع و تينه؛ روزه روي شيطان را سياه مي کند و انفاق در راه خدا پشت وي را مي شکند و دوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل نيک، دنباله او را قطع مي کند و استغفار رگ قلبش را قطع مي کند.»(3)
روزه دار روحيه ي تقوا را در خود زنده مي کند و اين مراقبت ثمربخش در ماه مبارک رمضان و در حال روزه بسيار آسان تر است چرا که گرسنگي و تشنگي و ديگر محدوديت هاي روزه شعله هاي سرکش غرايز حيواني و هوس ها را تا حد چشمگيري خاموش مي سازد و حتي اگر موقت هم باشد گريبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها مي سازد و براي روزه دار زمينه آمادگي براي تمرين تقوا و پرهيزگاري فراهم مي شود و با مراقبت و تمرين پيايي در يک ماه نيروي بازدارنده از گناه در او به وجود مي آيد و خصلت خودداري در او ريشه مي گيرد و رشد مي کند و او با گذراندن اين برنامه يک ماهه توفيق مي يابد که پس از يک ماه روزه نيز پرهيزگار باقي بماند. بدين ترتيب به مقام پر ارج تقوا که به تعبير قرآن و فرموده پيشوايان معصوم ما کرامت انسان بدان وابسته است براي هميشه نائل آيد.

نقش روزه در تقويت اراده
 

انسان با روزه داري که، امساک در خوردن و آشاميدن و خودداري از برخي چيزهاي ديگر است در واقع با خواهش هاي خويش مي جنگد و در برابر غرايز خود مقاومت مي کند، تمرين اين عمل، اراده و تصميم را در انسان نيرومند مي سازد و جان را از قيد حکومت و سلطه هوس ها و خواهش ها مي رهاند. پيشوايان اسلام فرموده اند: «افضل الناس من جاهد هواه و اقوي الناس من غلب هواه؛ بهترين مردم کسي است که با هواي نفس مبارزه کند و نيرومندترين آنان کسي است که بر آن پيروز شود.»(4) پس روزه دارن بهترين مردمند چرا که با خواسته هاي نفساني مبارزه مي کنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه ي خويش بتوانند بر نفس خود مسلط شوند، از نيرومندترين مردم نيز خواهند بود.
ماه رمضان زمان مخصوصي است که بهترين فصل براي تربيت و تقويت ايمان و اراده مي باشد حضرت زهرا (س) در ضمن خطبه اي که در مسجد پيامبر (ص) ايراد نمود، فرمود:
«و الصيام تثبيتا للاخصلاص؛ (علل الشرايع، ص 236)
و روزه را خداوند قرار داد براي ثبات و استواري در اخلاص.»
شخص روزه دار، در درجه اول با مقاومت در برابر نيرومندترين خواسته هاي طبيعي و غريزي خود از خوردن و آشاميدن و غيره، اراده خود را محکم و تقويت مي نمايد و مهم ترين عادت هاي خويش را ترک و بر شهوات نفس خود مستقلاً حکومت مي کند. روزه روح و باطن انسان را از خواهش هاي ناشايسته پاک مي گرداند و صيقل مي دهد و صفاي باطن مي آورد زيرا وقتي شکم انسان از غذاها خالي شد. پرهيزگاري، امانت داري، صداقت و خلاصه انسانيت او تقويت شده و نور ايمان در قلب او تجلي مي کند.
حضرت عيسي بن مريم (ع) فرمود:
«يا معشر الحواريين جوعوا بطونکم لعل قلوبکم تري ربکم؛ (سفينه النجات، ج1، ص 180)
اي حواريين خالي نگه داريد شکم هاي خود را شايد پروردگار خود را از راه دل ببينيد.»

روزه و صبر
 

«صبر» از خصائلي است که در اخلاق اسلام بر آن بسيار تأکيد شده است، انسان مسلمان در زندگي فردي و اجتماعي خويش در راه هدف هايي مبارزه مي کند و با مشکلاتي نيز روبه رو است. بدون خصلت صبر، پيروزي بر مشکلات و رسيدن به هدف ها آسان نيست. صبر و مقاومت بر نيروي پايداري انسان مي افزايد و اراده را توانا مي سازد. هيچ جامعه اي اگر تحمل ناگواري ها را نداشته باشد، بر مشکلات مختلف و بر دشمنان خويش نمي تواند پيروز گردد. با صبر و مقاومت است که مي توان به پيکار ستمگران رفت و دست استعمارگران را کوتاه نمود و روزه به ويژه در روزهاي گرم و طولاني تابستان که فشار تشنگي طاقت فرسا مي شود، - به طور چشمگيري به انسان صبر و مقاومت مي بخشد و تحمل رنج و سختي را بر آدمي آسان مي سازد.
قرآن کريم با توجه به همين اثر، از روزه به صبر تعبير کرده است: و استعينوا بالصبر و الصلوه... از صبر (روزه) ... و از نماز کمک بگيريد... .
امامان معصوم ما (ع) «صبر» را در اين آيه به روزه تفسير کرده اند و پيامبر گرامي (ص) نيز ماه رمضان را ماه صبر ناميده اند: «شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه؛ (رمضان) ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است.»(5)

روزه و قناعت
 

اسلام بر خلاف مکاتب مادي شرق و غرب، دنيا و نعمت هاي مادي آن را وسيله اي براي تکامل معنوي و رسيدن به سعادت جاويد مي داند و به همين دليل فرهنگ اسلام فرهنگ لذت جويي و مصرف نيست بلکه فرهنگ قناعت و ايثار است. در روش هاي مادي تن آدمي و خور و خواب آن اصالت دارد و حرص و آز براي برخورداري بيشتر گريبانگير افراد است و در اسلام اصالت با معنويت انسان است و قناعت و ايثار و فداکاري از راههاي وصول به مراتب بلند انسانيت محسوب مي شود.
روزه، فريضه اي است که مسلمانان را از غرقه شدن در مادي گرايي و حرص و آز براي لذت هاي مادي و مسابقه براي مصرف و تن پروري مي رهاند و به او مي آموزد که به فکر ديگران باشد و بر خواهش هاي جسماني خويش مسلط گردد و به مصرف به مقدار نياز قناعت ورزد و از اسراف و تبذير بپرهيزد. روزه به مسلمانان مي آموزد که با کم هم مي توان زيست و حرص و طمع فقط غرق شدن در ماديات و انحراف از معنويات است و براي زيستن لازم نيست که با همه وجود به تن و لذت هاي آن پرداخت.

آثار اجتماعي اخلاقي روزه
 

نظام طبقاتي و فاصله ي زياد ميان تهيدستان و مرفهين، يکي از عوامل نارضايتي در نظام و اجتماع است. به هر ميزان فاصله ي طبقاتي، عميق تر گردد، ناهنجاري هاي اجتماعي و مفاسد اخلاقي بيشتر مي شوند و گروه تهيدست به واسطه هاي فشارهاي اقتصادي و محروميت هاي اجتماعي نسبت به توانگران، دچار حس حسد و کينه مي شوند تا آنجا که کار به خشونت هاي اجتماعي مي رسد.
شريعت حيات بخش اسلام با تکيه بر اصل «عدالت اجتماعي»، نهايت تلاش و کوشش را در تنظيم روابط جامعه به کار برده و از آنجا که طبيعت بشر به واسطه استعدادها و توانمندي هاي فردي، مختلف است، همواره در حال تلاش بوده تا با جعل احکام و دستورهاي گوناگون، آن اختلاف طبيعي را نيز به حداقل برساند، از جمله اين احکام، «روزه» است. که شرايطي را پديد مي آورد تا ثروتمندان با درک موقعيت محرومان، فشارهاي اقتصادي و رنج هاي اجتماعي آنان را درک کنند و کاهش دهند و با اين اقدام، جامعه را از پريشاني و نارضايتي، پاک مي سازد و روحيه برادري و همگرايي را در آنان به وجود مي آورد. هنگامي که «هشام بن حکم» از امام صادق (ع) فلسفه روزه را مي پرسد، حضرت مي فرمايد:
«به راستي خداوند روزه را واجب کرد، تا به وسيله آن بين تهيدستان و ثروتمندان برابري ايجاد کند و ثروتمندان هرگز درد گرسنگي و فقر را احساس نکرده اند و هرگاه [خوردني و آشاميدني] را اراده نموده اند برايشان ميسر بوده است، پس خداوند متعال «روزه را واجب نمود» تا بين بندگانش از فقير و غني، مساوات و برابري به وجود آورد (هر دو گروه رنج گرسنگي و تشنگي را بکشند) سرمايه داران مسلمان گرسنگي و درد فقيران را لمس نمايند تا بر آنان شفقت ورزند و ترحم کنند.» (6)
پيشوايان گرامي دين، در روايات و ادعيه اسلامي ماه رمضان را ماه مواسات ناميده اند. از نتايج بارز روزه برانگيختن حس همدردي نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است، آنان که زندگي آسوده اي دارند و رنج فقر و طعم گرسنگي را نچشيده اند، ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسيله اي است که آنان را از غفلت مي رهاند و رنج مستمندان را به ياد آنان مي آورد تا به دستگيري فقيران همت گمارند و به درد دل آنان برسند.
يکي از آثار و برکات اخلاقي و معنوي روزه اين است که انسان با گرسنگي و تشنگي، به ياد گرسنگي و عطش روزه قيامت مي افتد و تصميم مي گيرد براي روز قيامت توشه اي آماده کند روز قيامت گرماي طاقت فرسا دارد. و همگي در آن روز از شدت گرما عرق ريزان و تشنه مي شوند.
پيامبر اکرم (ص) در «خطبه شعبانيه» مي فرمايد: «با گرسنگي و تشنگي خويش در روزه رمضان به ياد گرسنگي و تشنگي روز قيامت باشيد.»(7)
کسي که روزه مي گيرد و تممي روز را با وجود اينکه به انواع خوردني ها و آشاميدني ها دسترسي دارد، در عين حال امساک مي کند، جز اخلاص به پيشگاه حق تعالي غرضي ديگر ندارد و کسي که به پيشگاه خداوند متعال اخلاص ورزد، مورد قبول درگاه خدا مي شود.

آثار بهداشتي و درماني روزه
 

روزه، افزون بر فوائد تربيتي و اجتماعي فوائد بهداشتي نيز دارد. روزه تمام دستگاه هاي بدن را از خستگي مدام رها مي سازد، عمر را طولاني مي کند، به جسم نشاط تازه اي مي بخشد و آدمي را از کسالت و سستي در مي آورد، از بيماري و دردها آزاد مي سازد و چاقي زياد را از بين مي برد.
روزه سبب مي شود که ذخاير مخصوص گليکوژن يا چربي بدن از نقاط مختلف برداشته شوند و به مصرف سوخت و ساز داخلي برسند و مسلم است که بدن در حال روزه ابتدا چربي هاي زير جلدي را به مصرف رسانده و به تدريج نوبت به چربي هاي احشا مي رسد.
دکتر «الکسيس کارل» در کتاب «انسان، موجود ناشناخته» مي نويسد: «با روزه داري، قند خون در کبد مي ريزد و چربي هايي که در زير پوست ذخيره شده اند و پروتئين هاي عضلات و غدد و سلول هاي کبدي آزاد مي شوند و به مصرف تغذيه مي رسند.»
وي مي گويد: «لزوم روزه داري در تمام اديان تأکيد شده است. در روزه، ابتدا گرسنگي و گاهي نوعي تحريک عصبي و بعد ضعفي احساس مي شود، ولي در عين حال، کيفيات پوشيده اي که اهميت زيادي دارند، به فعاليت مي افتند و بالاخره تمام اعضا، مواد خاص خود را براي نگهداري و تعادل محيط داخلي و قلب، قرباني مي کنند و به اين ترتيب روزه تمام بافت هاي بدني را مي شويد (خانه تکاني مي کند) و آنها را تازه مي کند.»
دکتر «ژان فرموزان» روش معالجه با روزه را، به شست و شوي اعضاي بدن تعبير مي کند، که در آغاز روزه داري، زبان باردار است، عرق بدن زياد است، دهان بدبو است و گاه آب از بيني راه مي افتد، که همه اينها علامت شروع شست و شوي کامل بدن است. پس از سه چهار روز بو برطرف مي شود، اسيد اوريک ادرار کاهش مي يابد و شخص احساس سبکي و خوشي خارق العاده اي مي کند. در اين حال اعضا هم استراحتي کافي دارند.
دکتر «تومانياس» درباره فوائد بهداشتي روزه داري مي نويسد: «فايده بزرگ کم خوردن و پرهيز نمودن از غذاها در مدت کوتاه، آن است که چون معده و طول مدت يازده ماه مرتب پر از غذا بوده، در مدت يک ماه روزه داري مواد غذايي خود را دفع مي کند و همين طور کبد که براي هضم غذا مجبور است دائماً صفراي خود را مصرف کند، در مدت سي روز ترشحات صفراوي را صرف حل کردن باقيمانده غذاي جمع شده خواهد کرد. دستگاه هاضمه در نتيجه کم خوردن غذا، اندکي فراغت حاصل نموده و رفع خستگي مي نمايد. روزه، يعني کم خوردن و کم آشاميدن در مدت معيني از سال و اين بهترين راه معالجه و حفظ تندرستي است، که طب قديم و جديد را از اين جهت متوجه خود ساخته است. به ويژه امراضي که بر دستگاه هاضمه، بخصوص کليه و کبد عارض مي شود و توسط دارو نمي تواند آنها را درمان کرد، روزه به خوبي معالجه مي نمايد. چنانچه بهترين دارو براي برطرف ساختن سوء هاضمه نيز روزه گرفتن است. بيماري مخصوص کبد نيز که موجب يرقان مي گردد، بهترين طريق درمانش همانا روزه گرفتن است؛ زيرا ايجاد اين امراض اغلب اوقات به واسطه خستگي کبد است که در هنگام زيادي عمل و فعاليت نمي تواند صفرا را از خود بگيرد.»
دکتر «گوئل پا» فرانسوي مي گويد:
«چهار پنجم بيماري ها از تخمير غذا در روده ها ناشي مي شود که همه با روزه اصلاح مي گردد.»
دکتر «آلکسي سوفورين» مي نويسد: «جسم به هنگام روزه به جاي غذا از مواد باقيمانده در بدن استفاده کرده و آنها را مصرف مي کند و بدين وسيله مواد کثيف و عفوني اي که در جسم است و ريشه و خميره بيماري ها از آنهاست، از بين مي رود، روزه سبب بهبودي همه بيماري ها است. بنابراين، شايسته است که جسم خود را به وسيله روزه، نظيف و پاکيزه کنيد.»
بيماري هايي را که اين دانشمندان توانسته اند به وسيله روزه معالجه نمايند به قرار ذيل است: «نوراستني، التهاب معده، التهاب حنجره، سفليس، سل، درد چشم، زکام مزمن، درد سينه، نفخ و ورم ريه ها، بيماري هاي عصبي، لرزش اندام، استسقاء، فلج، کم خوني، اضطراب روحي، ضعف عمومي بدن، بيماري کبد، مالاريا و بالاخره تضعيف غده هاي سرطاني و ترک اعتياد.»
دکتر «کاريو» آمريکايي مي نويسد: «هر شخص بيمار بايد در سال مدتي از غذا پرهيز کند؛ زيرا مادامي که غذا به تن مي رسد، ميکروب ها در حال رشدند، ولي هنگامي که از غذا پرهيز شود، ميکروب ها رو به ضعف مي روند.»

وي همچنين مي افزايد: «روزه اي که اسلام واجب کرده است، بزرگترين ضامن سلامتي تن است.»

روزه کمک شاياني به بهبود عوارض برخي بيماري ها است، نظير:
1- هنگامي که نارسايي هاي معده و روده، بيمار را دچار دل دردهاي شديد مي کند.
2- زماني که بر اثر پرخوري و کم حرکتي، وزن بدن زياد مي شود.
3- در بيماران مبتلا به فشار خون.
4- در بيماري قند.
از مطالب ياد شده درباره فايده بهداشتي درماني روزه درمي يابيم که امروزه در علم پزشکي به اثبات رسيده که عامل بسياري از بيماري ها زياده روي در خوردن و آشاميدن و عدم رعايت بهداشت تغذيه است.
پيام آور بزرگ اسلام، پيامبر اکرم (ص) قرن ها پيش، اين مطلب را در کلامي ژرف چنين فرمود: معده، خانه تمام دردهاست و پرهيز و امساک بالاترين داروهاست.
همچنين ايشان فرموده اند: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.» (8) و نيز در روايات بسياري پيشوايان گرامي اسلام فرموده اند: «معده آدمي خانه بيماري هاي اوست و پرهيز از غذا درمان آن است.»
با روزه و امساک مي توان بيماري ها را بهبود بخشيد و معالجه کرد. البته در صورتي که با اعتدال و به دور از هر گونه زياده روي باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشاميدن افراط نشود.
متأسفانه برخي افراد شکم پرست که از روزه گرفتن دوري مي کنند، با استدلال هاي نادرست به دنبال مضر دانستن روزه هستند. آنها معتقدند که: «روزه موجب زخم معده مي شود.» که البته اين باور اشتباهي است زيرا روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسيد معده به جاي غذا به وسيله صفرا خنثي مي شود و هيچ گونه زخمي ايجاد نمي گردد.

آثار عرفاني الهي روزه
 

در حديث قدسي آمده: که خداي تعالي فرمود: از ميان اعمال و عبادات فرزندان آدم، فقط «روزه» براي من است و من پاداش روزه ام.(9)
اين روايات را شيعه و سني البته با اندکي اختلاف نقل کرده اند و وجه اينکه روزه براي خداي متعال است، اين است که تنها عبادتي است که از امور عدمي تشکيل مي شود، به خلاف عبادات ديگر، از قبيل نماز، و حج و امثال آن، که از امور وجودي هم در آنها دخالت دارند، و روشن است که فعل وجودي نمي تواند محض و خالص در اظهار عبوديت عبد و ربوبيت خداي متعال باشد؛ زيرا خالي از نقايص مادي و آفت محدوديت و اثبات انانيت نيست، و ممکن است در انجام آن قصد غير خدا؛ (ريا) نيز به ميان آيد، و سهمي از آن را براي غير خدا انجام دهد، چنان که در موارد ريا و سمعه و سجده براي غير خدا اين آفات مشاهده مي شود، به خلاف عملي که همه آن نفي است، يعني روزه که عبارت است از نخوردن، ننوشيدن، و ترک بسياري از مشتهيات ديگر که صاحبش خود را بالاتر از اسارت در برابر ماديات مي بيند، و با خويشتن داري خود را از لوث شهوات نفس پاک نگه مي دارد، و اين امور عدمي چيزي نيست که غير خدا هم سهمي از آن داشته باشد؛ زيرا امري است تنها ميان بنده و پرودگارش (پنهان از چشم ديگران است) و طبعاً کسي جز خدا از آن باخبر نمي شود.
و اينکه فرمود: «و انا اجزي به » اگر واژه «اجزي به» را به صيغه معلوم بخوانيم، يعني من جزاي آن را مي دهم، آن وقت دلالت مي کند بر اينکه در دادن اجر به بنده، کسي ميان او و خدا فاصله و واسطه نمي شود، همان طور که بنده هم در بندگي و عبادت خدا به وسيله روزه کسي را دخيل قرار نداد، و نگذاشت کسي از روزه درايش با خبر شود، چنان که درباره صدقه آمده است: صدقه را تنها خدا مي گيرد، و بين صدقه دهنده و خدا کسي واسطه نيست، و در قرآن کريم نيز آمده: «و ياخذ الصدقات؛ و فقط خداوند مي گيرد صدقات را.»(10)
و اما اگر «أجزي به» را به صيغه مجهول بخوانيم، معنايش اين مي شود: خود من (خدا) جزاي روزه قرار مي گيرم.
علامه طباطبايي (ره) درباره اين حديث مي نويسد: در اين صورت کنايه از نزديکي روزه دار به خداي تعالي است. بر سالکان حق اهل تحقيق پوشيده نيست که اين حديث شريف داراي معناي بلندي است که سزاوار بود دانشمند بزرگواري چون علامه طباطبايي درباره آن سخن مي گفت. ولي به هر حال درک معناي اين حديث بسيار مشکل است؛ زيرا تساوي ميان کالا و بهاي آن از بديهيات عقلايي است و درباره پاداش اعمال بندگان، هر چه خداوند عطا فرمايد، تفضل است و کسي از او حق مطالبه ندارد. از اين رو، معقول است حق تعالي، عدل جان انسان را، فردوس برين، قرار دهد، آنگونه که فرموده است: «خداوند از مؤمنان جان ها و اموال شان را خريداري مي کند که [در برابرش] بهشت براي آنان باشد...» يا درباره روزه داران آمده است، که باب مخصوصي در بهشت دارند، «ان للجنه بابا يدعي الريان لايد خل منه الا الصائمون».
به هر حال معناي اينکه خداوند متعال پاداش روزه دار است، «من پاداش روزه ام اين است که من خود را به روزه دار مي دهم؛ خودم را به او مي دهم، يعني او را خدايي مي کنم و اين، همان است که در روايت آمده است که اخلاق تان را خدايي کنيد. (تخلقوا باخلاق الله) يعني انسان «خدا گونه» شود. چنانکه در حديث قدسي آمده است: «... وقتي بنده ام در اثر عبادت و کارهاي شايسته به من نزديک شود، او را دوست خواهم داشت و در نتيجه آن، من چشم او مي شوم که به توسط من مي بيند و زبان و دست او هستم، به طوري که او به توسط من مي گويد و مي گيرد.»
شايان ذکر است که روزه اي اين پاداش را دارد که تمام اعضا و بدن و قلب آدمي صائم (روزه دار) باشد. در اين صورت شخص به گونه اي از ماديات فاصله مي گيرد و با عالم عقل که نزديکترين موجود به خداست نزديک مي شود، تا جايي که فاني در اراده خدا مي گردد و به مبدأ مطلق اتصال مي يابد و به مقام صائمين واقعي (خواص الخواص) مي رسد.
امير مؤمنان علي (ع) نيز به همين مرتبه اشاره مي فرمايد: «صيام القلب عن الفکر في الاثام افضل من صيام البطن عن الطعام؛ روزه دل از انديشه ي گناهان برتر از روزه شکم از خوردن و آشاميدن است.»(11) و البته اين بدان معنا نيست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و آشاميدن را رها کنيم بلکه لازم است به آن اکتفا ننماييم و همراه با آن بکوشيم که به نتايج معنوي روزه نيز برسيم.

پي‌نوشت‌ها:
 

1- بقره، آيه 183.
2- کافي، ج4، ص 62.
3- فقيه، ج2، ص 45.
4- غرر الحکم، ج2، ص 416.
5- بحار الانوار، ج 96، ص 359، کافي، ج4، ص 66.
6- من لا يحضره الفقيه، ج2، ص 73.
7- کافي، ج 4، ص 67.
8- کنزالعمال، ج 8، ص 450.
9- کافي، ج4، ص 63.
10- توبه، آيه 104.
11- غررالحکم، حکمت 5873.
منابع:
1- رساله حسيني شيرازي، ص 322.
2- طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، جلد دوم و سوم.
3- ترجمه تفسير مجمع البيان، ج2، ص 199
4- بقره، آيه 43- 183.
5- توبه، آيه 112.
6- انعام، آيه 12.
7- روزه، بهترين درمان بيماري هاي روح و جسم، ص 150-149.
8- تفسير فخر رازي، ج 15، ص 68.
9- سعدي.
10- ر. ک: جامع السعادات، ح2، ص 4.
11- ر. ک: خصال، ص 78، ح 126.
12- فروع کافي، ج 4، ص 162.
13- نهج البلاغه صبحي صالح، ص 163.
14- بحار الانوار، ج 6، ص 255.
15- وسائل الشيعه، ج7، ص 3، ح1.
16- من لا يحضره الفقيه، ج2، ص 73، ح1766.
17- نهج البلاغه، خ 110.
18- بحار الانوار، ج7، ص 186.
19- همان، ج6، ص 356.
20- همان، ص 299.
21- نهج البلاغه فيض الاسلام، حکمت 244.
22- ر. ک: احمد صبور اردوبادي، اهميت روزه از نظر علم روز، ص 29.
23- ر. ک: همان، ص 53.
24- روزه، ضيافت نور، ص 56.
25- همان.
26- بحار الانوار، ج 62، ص 290.
27- توبه، آيه 105.
28- تفسير عياشي، طبق نقل تفسير برهان، ذيل آيه مورد بحث.
29- ر. ک: تفسير الميزان، ج 2، ص 25.
30- توبه، آيه 111.
31- بحار الانوار، ج 93، ص 252.
32- اصول کافي، ج2، ص 352.
ماهنامه پيام زن شماره 210 .

:: موضوعات مرتبط: بهداشت , داروخانه معنوی , ماه مبارک رمضان , ,
:: برچسب‌ها: آثار و فوايد روزه , فایده های روزه , ماه رمضان , آثار و فواید روزه گرفتن , رمضان , کانون طه ,
:: بازدید از این مطلب : 2170